EDİLLEYİ ŞERİYE VE İÇTİHADIN TARİFİ

İÇTİHADIN LUGAVİ VE ISTILAHİ MANALARI

İÇTİHAD : lugat olarak ; Meşakkat, Vus’at, Takat, Çaba, Uğraş ve Zorluk manalarına gelir.
İÇTİHAD : Istılahi olarak ; Kur’an ve Sünnet’e baş vurarak, dini meseleleri öğrenme hususundaki sarfedilen çaba ve gayretin adıdır.

Edilleyi şeriye denildiği zaman, bunun bizdeki manası : ’’… Allah’a kulluk vazifesini yerine getirirken, muhatabı olduğumuz emir ve nehiylerin kaynak olarak kabul edildiği deliller anlamınadır. Ve bunun adı da ; Kitap ve Sünnet’tir. Bunun haricinde biz, katiyetle ibadet adı altında Allah’a takdim ettiğimiz eylemleri isbat edecek başka bir kaynağın olduğunu kabul etmiyoruz. “ Yani, hüküm koymada olsun, ibadet şekil ve şemalini belirlemede olsun, Kitap ve Sünnet’ten başka edilleyi şeriyye kabul etmiyoruz. Bununla beraber ; “ helal ve haram konusunda da aynen, Kitap ve Sünnet’in dışında bize helal ve haram sınırları çizecek bir delil, bir kaynak asla kabul etmiyoruz. “ Neden ?.... 

Çünkü şari olan Allah’u Taala bizim için şer’i kaynağın vahye dayalı olan Kitab ve Hikmet olduğunu belirlemiştir. 

Rabbimiz şöyle buyurmaktadır : ﻦِّﻣ ﻢُﻜْﻴَﻟِﺇ َﻝِﺰﻧُﺃ ﺎَﻣ ْﺍﻮُﻌِﺒَّﺗﺍ ِﻪِﻧﻭُﺩ ﻦِﻣ ْﺍﻮُﻌِﺒَّﺘَﺗ َﻻَﻭ ْﻢُﻜِّﺑَّﺭ َﻥﻭُﺮَّﻛَﺬَﺗ ﺎَّﻣ ًﻼﻴِﻠَﻗ ﺀﺎَﻴِﻟْﻭَﺃ “ Rabbinizden size indirilene tabi olun,O nun dışında dostlar edinipte onlara tabi olma yın.Ne kadar da az öğüt alıyorsunuz. “
A’RAF : 3

Farkında iseniz bu Ayet, kendisine tabi olunması gereken ölçünün, kaynağın Allah’tan indirilen şey olması gerektiğini bizlere anlatmaktadır. İkinci olarak zikredeceğimiz şu Ayet’i kerimelerde ise, indirilenin ne olduğu anlatılmaktadır : …….” َﻝَﺰﻧَﺃَﻭ ُﻪّﻠﻟﺍ َﻚْﻴَﻠَﻋ َﺏﺎَﺘِﻜْﻟﺍ َﺔَﻤْﻜِﺤْﻟﺍَﻭ َﻚَﻤَّﻠَﻋَﻭ ﺎَﻣ ْﻢَﻟ ْﻦُﻜَﺗ ُﻢَﻠْﻌَﺗ َﻥﺎَﻛَﻭ ُﻞْﻀَﻓ ِﻪّﻠﻟﺍ ًﺎﻤﻴِﻈَﻋ َﻚْﻴَﻠَﻋ “ ……. Allah, sana Kitabı ve hikmeti indirdi ve sana bilmediklerini öğretti. Allah'ın üzerinizdeki fazlı çok büyüktür. “ NİSA : 113

َﻻَﻭ ْﺍَﻭُﺬِﺨَّﺘَﺗ ِﺕﺎَﻳﺁ ِﻪّﻠﻟﺍ ًﺍﻭُﺰُﻫ ْﺍﻭُﺮُﻛْﺫﺍَﻭ َﺖَﻤْﻌِﻧ ِﻪّﻠﻟﺍ ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ ﺎَﻣَﻭ َﻝَﺰﻧَﺃ ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ َﻦِّﻣ ِﺏﺎَﺘِﻜْﻟﺍ ِﺔَﻤْﻜِﺤْﻟﺍَﻭ ﻢُﻜُﻈِﻌَﻳ ِﻪِﺑ ْﺍﻮُﻘَّﺗﺍَﻭ َﻪّﻠﻟﺍ ْﺍﻮُﻤَﻠْﻋﺍَﻭ َّﻥَﺃ َﻪّﻠﻟﺍ ِّﻞُﻜِﺑ ٍﺀْﻲَﺷ ٌﻢﻴِﻠَﻋ “ Allah'ın ayetlerini oyun - konusu - edinmeyin ve Allah'ın size verdiği nimeti ve size öğüt olarak indirdiği Kitab'ı ve hikmeti anın. Allah'tan korkup sakının ve bilin ki, Allah her şeyi bilendir. “ BAKARA : 231
ﺎَﻤَﻛ ﺎَﻨْﻠَﺳْﺭَﺃ ْﻢُﻜﻴِﻓ ًﻻﻮُﺳَﺭ ْﻢُﻜﻨِّﻣ ﻮُﻠْﺘَﻳ ْﻢُﻜْﻴَﻠَﻋ ﺎَﻨِﺗﺎَﻳﺁ ْﻢُﻜﻴِّﻛَﺰُﻳَﻭ ُﻢُﻜُﻤِّﻠَﻌُﻳَﻭ َﺏﺎَﺘِﻜْﻟﺍ َﺔَﻤْﻜِﺤْﻟﺍَﻭ ﻢُﻜُﻤِّﻠَﻌُﻳَﻭ ﺎَّﻣ ْﻢَﻟ َﻥﻮُﻤَﻠْﻌَﺗ ْﺍﻮُﻧﻮُﻜَﺗ “ Öyle ki size, kendinizden, size ayetlerimizi okuyacak, sizi arındıracak, size Kitap ve hikmeti öğretecek ve bilmediklerinizi bildirecek bir elçi gönderdik.” BAKARA : 151 ﻲِﻓ ﻰَﻠْﺘُﻳ ﺎَﻣ َﻥْﺮُﻛْﺫﺍَﻭ ِﺕﺎَﻳﺁ ْﻦِﻣ َّﻦُﻜِﺗﻮُﻴُﺑ ِﻪَّﻠﻟﺍ َّﻥِﺇ ِﺔَﻤْﻜِﺤْﻟﺍَﻭ َﻪَّﻠﻟﺍ َﻥﺎَﻛ ًﺍﺮﻴِﺒَﺧ ًﺎﻔﻴِﻄَﻟ “

Evlerinizde okunmakta olan Allah'ın ayetlerini ve hikmeti hatırlayın. Şüphesiz Allah, latiftir, haberdar olandır.” AHZAB : 34
Zikri geçen Ayetlerin açık ifadelerinden anlaşıldığı gibi, Allah’ın tabi olunsun diye indirmiş olduğu şey ; insanların din adına sorumlu oldukları, talim edecekleri, okuyacakları ve öğrenecekleri Kitap ve Sünnet’ir. İşte edilleyi şer’iyye budur. Ve yine Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem'de “ edilleyi şeriyyenin “ ne olduğunu şu açık ifadeleri ile bizlere beyan etmektedir. ﻪّﻠﻟﺍ ﻰﻠﺻ ﻪّﻠﻟﺍ ﻝﻮﺳﺭ ﻦﻋ ﻻﺃ : ﻝﺎﻗ ﻪﻧﺃ ﻢﻠﺳﻭ ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﺜﻣﻭ ﺏﺎﺘﻜﻟﺍ ﺖﻴﺗﻭﺃ ﻲِّﻧﺇ ﻪﻌﻣ

“ … Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle dedi : “ ……. dikkat edin ! bana kitap ve misli verildi. “
EBU DAVUD : 5.C.4604.N
….. ﻦﻋ ﻲﺑﺃ ﺓﺮﻳﺮﻫ ﻰﺿﺭ ﻪﻠﻟﺍ ﻰﻟﺎﻌﺗ ﻪﻨﻋ ﻝﺎﻗ ﻝﺎﻗ ﻝﻮﺳﺭ ﻪﻠﻟﺍ ﻰﻠﺻ ﻪﻠﻟﺍ ﻪﻴﻠﻋ ﻢﻠﺳﻭ ﻲﻧﺇ ﺪﻗ ﺖﻛﺮﺗ ﻢﻜﻴﻓ ﻦﻴﺌﻴﺷ ﻦﻟ ﺍﻮﻠﻀﺗ ﺎﻤﻫﺪﻌﺑ ﻲﺘﻨﺳﻭ ﻪﻠﻟﺍ ﺏﺎﺘﻛ

Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdular : Size iki şey bırakıyorum, bunlara sarıldığınız müddetçe asla sapıtmazsınız. Bunların biri Allah’ın Kitabı Kur’an, ikincisi benim Sünnetim. “

HAKİM : 1 . C . 93 . S - DARE KUTNİ : 3.c.4525.N

İşte bu ve emsali delillerde anlatıldığı gibi, şeriatın kaynakları Kitap ve Sünnet’tir.

Taceddin el-Bayburdi